Hongerige hommel dwingt plantenbloei af

Als bioloog in opleiding kan je er eigenlijk niet omheen: onderzoek aan plantbestuiving door hommels. In mijn eerste bachelor jaar heb ik dagen achter elkaar geturfd hoe vaak een bloem per uur bezocht werd door hommels. Later in mijn opleiding heb ik weer met hommels te maken gehad door te onderzoeken of bepaalde hommelsoorten voorkeur hebben voor bepaalde bloemvorm of kleur. Gezien de hommel op zoek is naar nectar en stuifmeel richten deze onderzoeken zich allebei op de bloemen van de plant. Maar door opwarming van de aarde komt het steeds vaker voor dat de hommel al uit zijn winterslaap komt voordat de planten in bloei staan. Hoe komen de hommels aan voedsel wanneer er nog geen bloemen zijn?

Lang werd gedacht dat deze vroege hommels gedoemd waren te verhongeren, maar de hommels blijken helemaal niet bij de pakken neer te zitten. Hommels hebben namelijke een trucje om plantenbloei af te dwingen. Ze bijten namelijk gaten in de bladeren van planten om de bloeitijd te vervroegen.

Bloeitijdmanipulatie

Dat de bloeitijd van planten wordt vervroegd door bijtschade van hommels aan de bladeren werd recent aangetoond door onderzoekers in Zurich. Planten met bijtschade van hommels bloeien eerder dan planten zonder schade en planten met door de mens veroorzaakte schade. Een tweede experiment laat zien dat hommels de plant hoofdzakelijk bijten wanneer er weinig stuifmeel aanwezig is. Planten met weinig stuifmeel hadden namelijk veel meer schade dan planten dan planten met veel stuifmeel. Hommels brengen planten dus eerder in bloei door in de bladeren te bijten wanneer er weinig stuifmeel aanwezig is. Deze resultaten zijn zelfs gevonden in het veld, waar het bijten van planten afneemt naarmate meer planten in bloei komen.

Mechanisme

Hoe het komt dat planten eerder gaan bloeien wanneer ze gebeten worden door hommels is nog onduidelijk. Vermoed wordt dat de hommel een chemisch signaal doorgeeft aan de plant, wellicht via speeksel. Bloeitijd wordt namelijk alleen vervroegd bij bijtschade van een hommel, en niet bij menselijk veroorzaakte schade. Het ontstaan van dit gedrag is tevens een raadsel. Mogelijk is het de hommel die zichzelf nieuw gedrag heeft aangeleerd, maar het is ook mogelijk dat het de plant is die zich heeft aangepast. De plant wil zo goed mogelijk bestoven worden. Wellicht heeft hij geleerd dat hij beter bestoven wordt als hij eerder gaat bloeien wanneer hij wordt gebeten.

Wat we wel weten is dat deze relatie tussen hommel en plant hoop geeft voor plantbestuiving in de toekomst. Want voor succesvolle plantbestuiving moet de bestuiver wel een bloem hebben om te bestuiven.

Wil je op de hoogte blijven van nieuwe biocolumns? Abonneer je dan op mijn website!

Pashalidou, F. G., Lambert, H., Peybernes, T., Mescher, M. C., & De Moraes, C. M. (2020). Bumble bees damage plant leaves and accelerate flower production when pollen is scarce. Science (New York, N.Y.), 368(6493), 881–884. https://doi.org/10.1126/science.aay0496